مسئولیت کیفری در جرایم غیرعمدی

ضرورت عنصر معنوي در تحقق یک جرم، وجود تقصیر کیفري است و بدون تحقق تقصیر کیفري مرتکب، عمل ممنوعه قابل مجازات نیست و تقصیر کیفري، اساس قابلیت انتساب عمل به عامل است. به عبارت دیگر، شرط مجرمیت عمل قابل انتساب بوده و اساس تقصیر، اختیار و ارادة آزاد است. اختیار در حقوق کیفري یعنی آگاه بودن بر امري و آزاد بودن در انتخاب، البته اصل در حقوق کیفري بر وجود مختار بودن انسان است یعنی هر کس مرتکب عمل مجرمانه شد، فرض بر این است که در انجام و انتخاب آن، آگاه و آزاد بوده و بار اثبات خلاف آن بر عهدة متهم است. نتیجه اینکه تحقق قابلیت انتساب عمل و احراز مسئولیت و نتیجتا تًعلق مجازات به مرتکب در جرایم غیرعمدي نیاز به وجود تقصیر جزایی دارد.

گاهی اوقات ، فعل و انفعال ذهنی مرتکب از حد مجازي که قانونگذار تعیین کرده، کمتر است و به حد متعارف نمیرسد. در این صورت، گفته میشود که مرتکب داراي فعل و انفعال ذهنی منفی است. حال اگر نتیجۀ این عدم تفکر باعث بروز ضرر به جامعه گردد از این حیث، مرتکب آن قابل تعقیب و مجازات خواهد بود. منتها زمانی مرتکبین این عدم تفکر به مجازات میرسند که ضرر وارده به جامعه سنگین باشد. به همین جهت، اصل بر این است که کلیه جرایم، عمدي بوده و جرم غیرعمدي،استثناء است مگر از قبل در قانون پیش بینی شده باشد و مقنن براي آن مجازات مقرر کرده باشد. بدین ترتیب، قانونگذاران جزایی معتقدند که چون تضییع نفس انسان، صدمه سنگینی به جامعه وارد میسازد به همین جهت در جرایم علیه تمامیت جسمانی، بحث جرایم غیرعمد مطرح میگردد و در جرایم علیه اموال و مالکیت و جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، به فرض غیرعمدي بودن عمل مجرمانه در صورتی عمل، جرم شناخته میشود که در قانون، تحقق جرایم غیرعمدي، » : تصریح شده باشد. روي این اصل، مقنن در ماده 145 قانون مجازات اسلامی مقرر میدارد که منوط به احراز تقصیر مرتکب است. در جنایات غیرعمدي اعم از شبه عمدي و خطاء محض مقررات کتاب قصاص و دیات « اعمال میشود.

"مصادیق تقصیر جزایی"

در تعریف خطا گفته میشود .« یا زیانی به غیر و یا اختلال در امري از امور اجتماعی وجود دارد در این قانون، مصادیق خطاي جزایی بر حسب ضوابط قانونی به شرح زیر میباشد: الف بی احتیاطی منظور از بی احتیاطی آن است که شخص بدون توجه به نتایج عملی که عرفاً قابل پیش بینی است، اقدام به عملی می- کند که منتهی به قتل یا صدمات بدنی غیر و یا ضرر بر او شود و بی احتیاط کسی است که هیچ وقت به نتایج عمل خود نمیاندیشد والا اگر قبلاً کمی در مورد کار خود میاندیشید که چه نتیجهاي در بر خواهد داشت، اقدام به چنین کاري نمیکرد؛ مثلاً رانندهاي در سر چهار راه باریک با سرعت بیش از حد مقرر، اتومبیلش را میراند و در همان اثنا حادثهاي میآفریند.